Μπορεί ο Ηράκλειτος να παραδέχτηκε κάποτε ότι “τὰ πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει”, αλλά η ρήση αυτή είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Όλα μεταβάλλονται, και οι προκλήσεις που δημιουργούνται είναι μεγάλες και επηρεάζουν καθολικά, μεταξύ άλλων, την εκπαίδευση, την εργασία και τη ζωή των παιδιών, αυριανών εργαζομένων.
Οι πληροφορίες πλέον είναι τόσες πολλές και αναλώσιμες, ώστε είναι αδύνατο και ανώφελο να τις κατέχει κάποιος ολοκληρωτικά. Σημασία έχει το πώς διαχειριζόμαστε τις παρεχόμενες πληροφορίες, ώστε να οδηγηθούμε στη γνώση, την οποία εμείς οι ίδιοι κατασκευάζουμε, όσο προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον κόσμο γύρω μας. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Ψυχολογίας (American Psychological Association-APA), ο πετυχημένος μαθητής του 21ου αι. αναμένεται να αναπαριστά τη γνώση με πολλαπλούς τρόπους, να χρησιμοποιεί ένα πλούσιο ρεπερτόριο στρατηγικών σκέψης και συλλογισμών, να παρακολουθεί τις γνωστικές του λειτουργίες, να αναπτύσσει εσωτερικά κίνητρα μάθησης, και όλα αυτά λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές διαφορές ή αποκλίσεις του μαζί με τις κοινωνικές επιρροές που δέχεται.
Την ίδια στιγμή, ο εγκέφαλος της νέας ψηφιακής γενιάς λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο και αναπτύσσει κάποια νέα χαρακτηριστικά (π.χ. παράλληλη και ταχύτερη επεξεργασία πληροφοριών, κτλ), που δεν διέθεταν οι άνθρωποι μέχρι σήμερα. Είμαστε μάρτυρες στο ξεκίνημα ενός εγκεφαλικού χάσματος ανάμεσα σε νεότερα και παλιότερα μυαλά, μέσα σε μια μόνο γενιά.
Το περιεχόμενο της νέας μάθησης και η συνεισφορά των νευροεπιστημών στη λειτουργία του εγκεφάλου έχουν αναδείξει την κρίσιμη σημασία της πρώιμης εκπαίδευσης – κυρίως από την προσχολική έως τη μέση παιδική ηλικία - για την ανάπτυξη του παιδιού. Μέχρι την ηλικία των 6 ετών έχει διαρθρωθεί το 95% της εγκεφαλικής δομής του παιδιού, ενώ η ικανότητά του να μαθαίνει σχετίζεται άμεσα με την πλαστικότητα των συνδέσεων (συνάψεων) μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου. Με απλά λόγια, ο ανθρώπινος εγκέφαλος τροποποιείται καθημερινά τόσο ανατομικά όσο και λειτουργικά ως αντίδραση στα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον. Οι επιστήμονες μάλιστα τόν αντιμετωπίζουν σαν ένα τεράστιο σφουγγάρι, που είναι περισσότερο απορροφητικό από τη γέννηση έως περίπου την ηλικία των 12 χρόνων.
Η σχολική μάθηση αλλάζει, γιατί αλλάζουν τα δεδομένα της κοινωνίας. Το σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, σε συνδυασμό με τις προκλήσεις της μετανεωτερικής εποχής, δημιουργούν αυξημένες απαιτήσεις πρώιμης καλλιέργειας βασικών και οριζόντιων δεξιοτήτων (βιοσωματικών, γνωστικών, ηθικών, συναισθηματικών και ψυχοκοινωνικών), προκειμένου να μάθουν τα παιδιά να αντιμετωπίζουν έγκαιρα με επιτυχία τα προβλήματα του σχολικού, καθημερινού και εργασιακού βίου ή τις εκάστοτε μελλοντικές αλλαγές. Οι επενδύσεις αυτές στην πρώιμη εκπαίδευση δεξιοτήτων, αν και επιτακτικές, γίνονται ακόμη πιο δύσκολες σε περιόδους κοινωνικοοικονομικής κρίσης.
Σήμερα όμως περισσότερο από ποτέ, οι γονείς φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται πλέον την ανάγκη να αυξήσουν ποιοτικά το ανθρώπινο κεφάλαιο των παιδιών τους, αντιτάσσονται στην αποστήθιση, την αναπαραγωγή της γνώσης και τους «καλούς-κακούς» μαθητές και αναζητούν μια ουσιαστική, ολόπλευρη και διασκεδαστική μάθηση για τα παιδιά τους.
του Μ. Χρυσού ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", 4/5 Ιουλίου 2015